Doğa ve İnsan
KONULAR:
_DOĞAL UNSURLAR
_İNSAN, DĞOA VE COĞAFYA
_MÜHTEŞEM DÖRTLÜ
DOĞAL UNSURLAR:
İnsanların beslenmesine, giyinmesine ve barınma şekillerine baktığımızda, yeryüzünün değişikli yerlerinden çok büyük farklılıklar olduğunu görürüz. Bu farklılıkların temel sebebi doğal çevrenin insana sunduğu imkânlardır. Sibirya’da kürklere sarınmış olan insan, Afrika’da yarı çıplak haldedir. Eskimolar
balıkla beslenip pirinci tanımazken Güneydoğu Asya’da insanların temel besin kaynağı pirinçtir. İnsanların konut tiplerinde ve yapı
malzemelerinde de farklılıklar görülür. Az yağışlı ve nem oranı düşük ortamlarda kerpiç evlere rastlanırken bol
yağışlı ve nem oranı yüksek ortamlarda ise ahşap evlere rastlanır.
Doğal unsurlar insanların karakterlerinin oluşmasında da etkilidir. Dünyada dört mevsimin yaşandığı yerlerde insan kışın soğukla yazın sıcakla mücadele etmek kış mevsimi için yiyecek hazırlamak mecburiyetindedir. Bu faaliyetler, bu
yerlerde yaşayan inşaların mücadeleci birer karakter kazanmalarını sağlamıştır, sürekli yaz mevsiminin yaşandığı ekvator ve çevresindeki yerler ile uzun kış mevsimlerinin yaşandığı kutuplara yakın yerlerde insanın doğa ile mücadelesi de farklılık gösterir. Çoğu zaman çevremizde olup biten doğal olayların farkında olmayız örneğin her gün güneşin doğudan doğup batıdan batmasına, yağmur ve karın yağması, rüzgarın esmesi denizlerde dalgaların oluşması, geniş yapraklı bazı bitkilerin her yıl son baharda yaprağını döküp ilk baharda yeşermesi bize sıradan olaylar gibi geliyor. Bu doğal olayların insan hayatına etkisini hiç düşündünüz mü? Örneğin yarın güneş doğmazsa, önümüzdeki yıl yağmur ve kar yağmazsa, rüzgar esmezse, sıcaklık hep aynı derecede kalsa neler olurdu?
Doğa ile insan sürekli etkileşim içindedir. Bu etkileşim coğrafya başta olmak üzere birçok bilim dalı tarafından incelenir.
İNSAN, DOĞA VE COĞRAFYA
İNSANIN DOĞA İKE ETKİLEŞİMİNDE COĞRAFYA BİLİMİNİN ROLÜ:
Coğrafya, insan ve doğa arasındaki etkileşimi inceleyen bir bilimdir. Yeryüzündeki
doğa olaylarını ve insan
faaliyetlerini incelerken bunlar arasında ilişki kurar. Böylece olayları bir bütün olarak
kavramamızı sağlar. Örneğin bir şehrin gelişmesi üzerinde etkili
olan doğal kaynaklar, yüzey şekilleri, iklim, ulaşım, sanayi, nüfus
vb. doğal ve beşeri faktörleri bir bütün olarak ortaya koyar.
Herhangi bir bölgede yapılarında coğrafi çalışmalara ihtiyaç vardır.
Geleceğe yönelik planlamalarda, coğrafya biliminin verilerinden ve çalışma yönteminden faydalanılması, doğayı koruyarak doğadan faydalanma imkânı sağlayacaktır. Aksi takdirde yapılacak
yatırımlarda büyük ölçüde emek, zaman ve hatta can kaybı meydana
gelebilecektir. Örneğin verimli
ovalarda sanayi tesisleri kurulması, tarımı olumsuz yönde etkilerken böyle
alanlarda meslekleri inşa edilmesi depremde
can ve mal kaybına neden olmaktadır. Bu ve benzeri
olumsuzlukların temel nedeni insanın doğayı yeterince
tanımaması ve doğayla uyumlu sürdürebilir projeler
hayata geçirmemesidir. İşte coğrafya biliminin temel amaçlarından biri insanın doğayı tanımasını ve doğa ile uyumlu bir yaşam sürmesini sürmesini sağlamaktır. Coğrafya yeryüzünde meydana gelen doğal olayları ve bunların insan yaşamına etkilerini
sorgularken insanın doğa üzerindeki
etkilerini de ele alır. Örneğin tarım, turizm, ulaşım vb. birçok insan
faaliyeti iklimin etkisindedir. Bunun yanında insanlar, doğada bazı değişiklikler yaparak
farklı yararlanma şekilleri geliştirirler. İhtiyaç duyulan suyun depolanması için
barajlar yapılması bataklıkların kurutularak tarım alanı haline getirilmesi engebeli
alanlarda tüneller, viyadükler, köprüler yapılması, sulama kanalları inşa edilmesi madenlerin işletilmesi ormancılık faaliyeti gibi
unsurlar bu kapsamda değerlendirilebilir.
Bu uygulamalar yapılırken coğrafya biliminden
faydalanmak oldukça önemlidir.
MUHTEŞEM DÖRTLÜ
Atmosfer
(hava küre):
Yerküreyi çepeçevre saran gazlardan oluşan doğal bir ortamdır.
Litosfer
(taş küre):
Yer kürenin çeşitli kayaçlarından oluşan ve canlıların üzerinde yaşadığı en dış katmandır.
Hidrosfer
(su küre):
Okyanus deniz göl akarsu kaynak suları buzlar ve yer altı
sularının hepsine birden verilen isimdir.
Biyosfer
(canlılar küresi):
Litosfer atmosfer ve hidrosferden oluşan doğal ortam içerisinde yaşayan canlılardan oluşur.
Doğal ortamı bir futbol takımına benzetebiliriz.
Bu takımda her oyuncunun bir görevi vardır. Örneğin kaleci gelen topları tutmasa forvet
oyuncusu savunmada beklese teknik direktör maçı televizyonda izlese neler
olurdu?
Hâlbuki takımında herkes kendi görevini bilir ve ona göre
davranırsa takım amacına ulaşır. Okulunuzda
yöneticiler öğretmenler veliler
ve yardımcı görevliler memurlar hizmetliler sizlerin başarılı olması için iş bölümü yaparak dayanışma içinde çalışırlar.
İşte bunun gibi yaşadığımız çevrede dört unsurdan oluşan bir ortam vardır. Bu unsurlar
arasında dengeli bir etkileşim vardır. Örneğin güneşin ısıtmasıyla sular buharlaşır. Buharlaşan su yükselerek bulutları oluşturur. Rüzgârlar bulutları atmosferde
farklı yerlere taşır. Bu bulutlarda
ki nemin bir kısmı yoğuşur ve yağış olarak yere düşer. Düşen yağışın bir kısmı yer altına sızar, bir kısmı
akarak göllere ve dizlere ulaşır. Bir kısmı ise
buharlaşarak tekrar atmosfere yükselir. Yağışlarla yer inen suyu yeryüzündeki
canlılar kullanır ve bu sayede yaşamlarını sürdürürler. İşte ifade edilen bu etkileşimdeki dengenin insanlar tarafından
bozulması canlıların yaşamını olumsu etkiler.
Doğal unsurların insana ve faaliyetlerine
olan etkileri coğrafya bilimi
inceler. Bu incelemeyi yaparken doğal ortamla
ilgilenirken diğer bilimlerle yardımlaşır.
0 yorum:
Yorum Gönder