Türkiye'de Arazi Kullanımı
Ülkemiz yüzey şekilleri bakımından çeşitli özelliklere sahiptir. Bu durum arazi kullanımını da çeşitlendirmiş-tir. Örneğin,
geniş ovalar yerleşme ve tarımsal faaliyetler için, yüksek
yaylalar hayvancılık ve yer yer turizm için
kullanılır. Buna karşılık kayalık ve bataklık gibi alanların kullanımı son derece kısıtlıdır.
Türkiye'de mevcut ovalar toplam arazinin % 8'ini kaplamaktadır. Yürütülen
ekonomik faaliyetlerin büyük bir kısmıçok geniş yer tutmayan bu alanlarda yoğunlaşmıştır. Öte
yandan ülkemizde en fazla yeri dağlık ve
engebeli araziler tutar. Bu alanlarda genellikle hayvancılık
faaliyetleri ile çok yüksek gelir getirmeyen tarımsal
faaliyetler yapılır. Aynı zamanda buralarda ulaşımın gelişmemesi
araziden yararlanmayı sınırlandırmıştır.
Aşağıda, Türkiye'deki arazi kullanımına ait
bazıörnekler verilmiştir.
ﺇ
Ülkemizdeki delta ovalarıönemli
tarım arazileridir. Son yıllarda
bu ovalarda sanayi faaliyetleri ile yerleşim
birimleri yoğunlaşmıştır. Bafra, Çarşamba, Büyük ve Küçük Menderes ovaları ile Çukurova bu tür ovalara örnek verilebilir.
ﺇ
Karadeniz, Ege ve Akdeniz kıyısında
yer alan ovalar, elverişli yer şekilleri ve ılıman iklim koşullarına bağlı olarak tarım faaliyetlerinin yoğunlaştığı yerledir.
Tarımsal faaliyetlere bağlı
olarak kıyı ovalarıda zamanla yerleşim birimleri kurulmaya başlanmıştır. Örneğin,
Samsun - Bafra arasıönceleri ormanlarla kaplı iken,
ormanlar tahrip edilerek birçok köy kurulmuştur.
ﺇ
Özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında
ulaşım ağlarının gelişmesiyle beraber, kıyı kesimde turizm faaliyetleri canlılık kazanmış, bu
kesimlerdeki arazilere turistik tesisler yapılmaya
başlanmıştır.
ﺇ
Vadi kenarlarında yer alan alüvyal ovalarda tarımsal faaliyetler yoğunlaşmış,
ovalar ile dağlar arasındaki yamaçlarda yerleşim birimleri kurulmuştur.
Aynı durum, karstik ovalar ile yer altı suyu
bakımından zengin tektonik ovalar için de
geçerlidir. Eskişehir, Bursa, Adapazarı, Eskişehir,
Acıpayam ovaları bu arazilere örnek verilebilir.
Eğim değeri (%)
|
Kapladığı alan km2
|
Ülke toprakları içindeki oranı (%)
|
Açıklama
|
Kullanım alanı
|
0-5
|
65 846
|
8.5
|
Düz ve hafif eğimli
|
Ovalar, dolgu
sahaları, eski göl tabanları.
Yer altı suyu bakımından zengin, tarımsal faaliyetlere uygun olup bu
amaçla
kullanılan alanlardır.
|
5-10
|
100 386
|
12.8
|
Orta eğimli
hafif dalgalı
|
Plato sahaları, iç kesimlerde
kalan ovalar, tarıma uygun alanlardır. Ulaşım sistemi bu
sahalar üzerinde gelişmiştir. Yerleşmenin, sanayi ve ticaret tesislerinin yaygın
olduğu alanlardır.
|
10- 15
|
125 909
|
16,2
|
Çok eğimli
|
Derince yarılmış vadiler ve
tepelik alanlar. Toprak çok ince, erozyon çok şiddetlidir. Yer altı suyu bakımından fakir, yüzeysel akış hızlıdır.
Yer yer kuru tarım yapılabilir. Küçük köyler buralarda yer alır,
|
15'ten fazla
|
487 864
|
62.5
|
Sarp
|
Erozyon şiddetlidir. Tarım ancak taraçalarda yapılabilir. Toprak
örtüsünün inceldiği bu alanlarda hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri yapılmaktadır.
Seyrek nüfuslanan yerlerdir.
|
ﺇ
Orta Anadolu platoları geçmiş yıllarda
hayvancılıkta daha çok kullanılırken, bugün tarımsal faaliyetler gelişmiş ve kır
yerleşmeleri ile orta büyüklükteki yerleşmelerin sayısı artmıştır.
ﺇ
Volkanik arazilerdeki plato ve ovalarda verimli arazilere bağlı
olarak tarım, beraberinde de yerleşmeler
gelişmiştir.
ﺇ
Batı Karadeniz'deki platolar genellikle ormancılık ve
tarım amacıyla kullanılmaktadır.
ﺇ
Şanlıurfa civarındaki plato yüzeylerinde toprak tabakası oldukça
incedir. Çoğu yerinde taş ve çakıl hâkim olduğundan buralar genellikle ilkbahar mevsiminde mera olarak kullanılmaktadır. Yüksek
ve engebeli olan Taşeli ve Teke platolarında,
hayvancılık faaliyetleri yaygındır.
ﺇ
Ülkemizin doğusu iklim ve yer şekillerine bağlı olarak önemli hidroelektrik potansiyeline sahiptir. Dağlar
arasındaki birçok yerde barajlar kurulmuştur.
Keban, Karakaya ve Atatürk barajları gibi.
ﺇ
Ülkemizde kar kalınlığının fazla ve yer şekilleri eğiminin yeterli olduğu
alanlar kış sporları ve kış turizmi amacıyla kullanılır.
ﺇ
Dağlık arazilerin bazıları zengin yer altı kaynaklarına sahip olduğundan buralar maden çıkarma
amacıyla kullanılmaktadır.
ﺇ
Başta Doğu Karadeniz olmak üzere doğal güzelliklere sahip bir çok yer
mesire alanı ve yayla turizmi amacıyla
kullanılır.
ﺇ
Ülkemizde fazla eğimli araziler az eğimli arazilere oranla daha fazla yer tutmaktadır.
Yukarıdaki tabloda Türkiye arazisinin eğim değerlerine göre sınıflandırılması ve bu arazilerin kullanım
durumları gösterilmiştir.
0 yorum:
Yorum Gönder