Ekonomik Faaliyet Türleri
1. DOĞAL VE
BEŞERİ
UNSURLARIN EKONOMİYE ETKİSİ
insanların beslenme, barınma, korunma gibi temel ihtiyaçlarının varlığı,
ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesini ve gelişmesini
sağlamıştır. Ekonomik faaliyet türleri;
üretim, dağıtım ve tüketim olmak üzere üçe ayrılır. Mal ve hizmetlerin sağlanmasına üretim,
mal ve hizmetlerin tüketiciye ulaştırılmasına dağıtım, mal ve
hizmetlerin kullanılmasına tüketim denir.
Ekonomik faaliyetler hiç bir zaman tek başına ele alınamaz. Örneğin, üretim için tüketim, tüketim için üretim gereklidir. Üretim ile tüketim arasındaki köprüyü de dağıtım kurar.
ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN DOĞAL FAKTÖRLER
Üretim, dağıtım ve tüketim etkinlikleri bir çok doğal
faktörden etkilenir. Bunların başlıcaları; ham madde kaynaklarına yakınlık, su kaynaklarına yakınlık, iklim koşulları ve
yer şekilleri özellikleridir.
Ham maddenin bozulabilir olduğu
yerlerde, üretim tesisleri genellikle ham madde kaynağına yakın veya
kolay ulaşılabilecek bir yere kurulur. Örneğin
konserve tesisleri sebze ve meyve yetiştirilen
bölgelere kurulur. Bazı ham
maddelerin işlenmesi sırasında büyük oranda suya ihtiyaç vardır.
Bundan dolayı suya ihtiyaç duyulan kâğıt ve demir - çelik fabrikaları ile nükleer ve termik santrallerin seçiminde
su kaynaklarının yakını tercih edilir.
İklim, bazı sanayi kollarının yer seçiminde dolaylı etkiye sahiptir. Ham madde olarak tarımsal ürünlerin
kullanıldığı tesisler, iklim koşulları tarımsal ürünleri
etkilediğinden, dolaylı olarak etkilenmiş olur. Bazı tesisler üzerinde ise doğrudan etkiye sahiptir. Örneğin, soğuk
iklim bölgelerinde tesislerin ısıtılması ek
bir masraf getirdiğinden ve ulaşım koşullarının güçlüğünden sanayi tesislerinin sayısı azdır. İklim
koşullarıçalışanlar üzerinde de etkilidir. Şiddetli
sıcaklar ve soğuklar çalışma verimini düşürür.
Yer şekilleri, kara yolu ve demir yolu ulaşımını
etkilediği için dolaylı olarak üretim, dağıtım ve tüketimi de etkilemektedir. Ham maddenin gerek işleneceği
tesise gerekse üretilen ürünlerin tüketiciye sunulabilmesi ulaşımla bağlantılıdır. Bu
nedenle, yer şekillerinin engebesiz olduğu bölgeler
sanayi tesislerinin kurulmasına
elverişlidir.
Teknik ve coğrafyanın birbirine yaptığı etkiyi konu alan bilim dalına teknocoğrafya denir.
Teknocoğrafya, üretim tesislerinin çevre
koşullarına uygun olarak yapılması için
gerekli araştırmaları yapar ve yatırımcıları bu konularda bilgilendirir.
ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN BEŞERÎ FAKTÖRLER
Üretim faaliyetleri üzerinde etkili olan beşerî faktörlerden bazılarışunlardır:
ﺇ
Sermaye
ﺇ
İş gücü
ﺇ
Teknolojik
gelişmeler
ﺇ
Tarım
ﺇ
Sanayi
Dağıtım faaliyetleri üzerinde etkili olan beşerî faktörlerden bazılarışunlardır:
ﺇ
Ulaşım yolları
ﺇ
İletişim teknolojileri
ﺇ
Modern pazarlama teknikleri
ﺇ
Sermaye birikimi
Tüketim
faaliyetleri üzerinde etkili olan beşerî faktörlerden bazılarışunlardır:
ﺇ
Temel ihtiyaçlar
ﺇ Tanıtım ve
reklam
ﺇ Kitle
iletişim araçları
ﺇ Moda
ﺇ Gelir
düzeyi
Bölgeler arasındaki farklı etkinlikler de üretim, dağıtım ve tüketimi geliştirmiştir. Örneğin, ülkemizdeki rafinerilerde işlenen
ham petrolden elde edilen ürünler, ülkenin
her tarafına taşınmakta ve tüketicilere ulaştırılmaktadır. Bu faaliyete bağlı olarak, ülkemiz içerisinde farklı alanlar arasında ticari ilişkiler gelişmektedir.
ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM SEKTÖRLERİNİN ETKİLEŞİMİ
Yeryüzünün farklı bölgelerindeki ekonomik faaliyetler üretim,
dağıtım ve tüketim bakımından etkileşime neden olmuştur. Örneğin, tarımsal faaliyetlerle elde edilen pamuk, dokuma fabrikalarında işlenip
kumaş olduktan sonra ulaşım araçları vasıtasıyla
konfeksiyon atölyelerine ulaştırılır. Buralarda elbise olduktan sonra tekrar ulaşım araçlarının vasıtasıyla tüketicilere
ulaştırılır. Bunun sonucunda farklı sektörlerin
arasında karşılıklı etkileşim gerçekleşir.
Tarım ve Hayvancılıkta Üretim, Dağıtım ve Tüketim Etkileşimi
Kırsal
kesimlere ulaşım ağlarının uzanmadığı dönemlerde çiftçiler ihtiyaçları kadar üretim yapmaktaydılar. Tarımdaki gelişmeler ile birim alandan elde edilen verim artmış, üretim
fazlasıürünler elde edilmiştir. Ulaşım yollarının gelişmesi ile birlikte bu ürünler tüketim
alanlarına ulaştırılmıştır. Günümüzde bir ürünün dağıtımı kıtalar arasında bile kolaylıkla yapılabilmektedir. Sebze ve meyve gibi çabuk
bozulan tarım ürünlerinin kısa sürede tüketiciye ulaştırılması zorunluluğu vardır. Bu durum ürünlerin sağlıklı bir şekilde pazarlara ulaştırılabilmesi
için özel teknoloji ile donatılmış ulaşım araçlarının geliştirilmesine
neden olmuştur. Böylelikle ürünler bozulmadan tüketiciye ulaştırılmaktadır.
izmir ve çevresinde, üzüm ve incir gibi tarım ürünlerinin
üretim miktarları geçmişten günümüze giderek artmaktadır. Bunda,
bölgedeki ürünlerin deniz ve kara yolu ulaşımının gelişmesine
paralel olarak daha geniş tüketici kitlesine ulaştırılabilmesi
etkilidir.
Hayvancılıkta da tarıma benzer bir durum söz
konusudur.
Tüketimin Üretimi Etkilemesi
Tarım ve hayvan ürünlerine olan tüketim talebi azalırsa üretim de azalmaktadır. Örneğin, ülkemizde
kuş gribi vakaları nedeniyle tavuk tüketimi azalmış, bu da tavuk üretimini durma noktasına
getirmiştir.
Tüketimin Fazla OlmasıÜretimi
Nasıl Etkiler?
Bir ürünün tüketim alanının genişlemesi üretimini artırır. Örneğin, buğdaydan ekmek, pasta, makarna, bulgur gibi yiyecek maddeleri üretilir.
Buğdayın tüketim alanının genişlemesi ve uzun süre saklanabilmesi, ürünün Dünya çapında çokça üretilmesine
neden olmuştur. Tüketimin fazla olmasına bir
diğer örnek kahvedir. Kahveye olan talebin artması onun
ana vatanı dışında öncelikle Yemen, Hindistan sonrasında
Kolombiya, Meksika, Ekvador ve diğer
Orta Amerika ülkelerinde yetiştirilmesine neden olmuştur.
Bugün en çok kahve üreten ülke Brezilya'dır.
Üretim, Tüketim ve Dağıtımın Yeni Sektörlerin Ortaya Çıkmasına
Etkisi
insanların bir kısmı yiyeceklerini akarsu, göl ve
denizlerden balık tutarak temin etmiştir.
Zamanla bu ürünlerin fazlasını pazarlamış böylece yeni bir iş kolu ortaya çıkmıştır. Deniz ürünleri çabuk bozulduğu için başlangıçta yakın pazarlara ulaştırılmıştır. Teknolojinin gelişmesiyle
birlikte balık işleme, ambalajlama, soğutuculu
taşıma vs. iş kolları ortaya çıkmıştır. Görüldüğü üzere üretim, dağıtım ve tüketim sektörleri hem birbirini etkilemekte, hem de yeni sektörlerin
ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Tükenebilir Enerji Kaynaklarında Üretim,
Dağıtım, Tüketim İlişkisi
Tükenebilir enerji kaynaklarından
olan kömürün, üretim ve kullanım alanlarının büyük oranda aynı yerde toplandığı görülür. Kömür havzaları, farklı sanayi kollarını kendine yakın alanlara çekmiştir. Örneğin, metal sanayiinin kömür
havzalarının yakınında gelişmesinin nedeni budur. Metal sanayiinin gelişmesi
de diğer ekonomik faaliyet kollarının gelişmesini
sağlamıştır. Günümüzde gelişen ulaşım ağı ile birlikte metal sanayiinin kömür
havzalarının yakınında toplanma zorunluluğu
ortadan kalkmıştır. Artık limanların çevresinde de metal sanayii gelişme göstermeye
başlamıştır. Dünya'daki başlıca kömür havzalarının kıtalara göre dağılışışöyledir:
Amerika
ABD, Dünya'nın en zengin kömür yataklarına sahiptir. Kömür yatakları Apalash(Apalaj) Dağları
boyunca uzanmaktadır. Üretilen kömür göller bölgesindeki başta metal sanayii olmak üzere
sanayi kuruluşlarında kullanılır.
Avrupa
ingiltere, Almanya, Belçika,
Fransa ve Polonya'da zengin taş kömürü
yatakları vardır. Bu bölgede metal sanayii gelişmiştir.
Asya
Sibirya, Çin, Hindistan ve Rusya Federasyonu'nda kömür
yatakları bulunur. Çıkarılan kömür, buralarda kurulan sanayi tesislerinde işlenir.
Hindistan'ın batısında ve kuzeydoğu ucunda zengin kömür yatakları bulunmasına bağlı olarak sanayi buralarda gelişme göstermiştir.
Okvanusva
Avustralya'da kömür yataklarına bağlı olarak, Sidney ve Brisban bölgesinde
metal sanayii gelişme göstermiştir.
0 yorum:
Yorum Gönder